راه‌اندازی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو در سال ۱۴۰۱ عمدتاً در پاسخ به بحران‌های عمیق بازار خودرو ایران، از جمله افزایش نجومی قیمت‌ها، احتکار گسترده، فعالیت دلالان و نارضایتی عمومی از توزیع ناعادلانه خودرو صورت گرفت. پیش از این، سیستم سنتی فروش خودرو با مشکلاتی مانند فروش ترجیحی به افراد خاص، بازار سیاه با قیمت‌های چند برابری و سوءاستفاده واسطه‌ها همراه بود که منجر به بی‌اعتمادی مردم و اختلال در صنعت خودرو شده بود. همچنین، نبود شفافیت در فرآیند عرضه، تاخیرهای طولانی در تحویل خودروها و ناکارآمدی روش‌های قبلی تخصیص، دولت را بر آن داشت تا با راه‌اندازی این سامانه الکترونیکی، کنترل مستقیم بر توزیع، حذف واسطه‌ها و ایجاد عدالت در فروش را اجرایی کند. این اقدام بخشی از برنامه‌های کلان‌تر برای تنظیم بازار، مهار تورم و کاهش فساد در زنجیره عرضه خودرو بود.
سامانه یکپارچه تخصیص خودرو چیست؟
سامانه یکپارچه تخصیص خودرو، که با عنوان‌های «سامانه یکپارچه عرضه خودرو داخلی» و «سامانه یکپارچه فروش خودرو» نیز شناخته می‌شود، یک پلتفرم دولتی است که با هدف شفاف‌سازی و عدالت در توزیع خودروهای داخلی راه‌اندازی شده است.
این سامانه با حذف واسطه‌ها، امکان ثبت‌نام و پیش‌خرید خودرو را به صورت الکترونیکی فراهم می‌کند و از طریق مکانیزم‌هایی مانند قرعه‌کشی یا نوبت‌دهی، خودروها را به متقاضیان تخصیص می‌دهد.
همچنین، این پلتفرم اطلاعات مربوط به قیمت‌های مصوب، وضعیت تولید یا ترخیص خودروها را در اختیار کاربران قرار می‌دهد تا از معاملات غیررسمی و افزایش قیمت‌های غیرمنطقی جلوگیری نماید. دسترسی به این سامانه از طریق وب‌سایت رسمی آن به آدرس www.esalecar.ir امکان‌پذیر است.
تاریخچه و هدف از راه‌اندازی سامانه یکپارچه عرضه خودرو داخلی
سامانه یکپارچه عرضه خودرو داخلی در ایران در سال‌های اخیر و در پی تشدید اختلالات بازار خودرو از جمله افزایش قیمت‌های سرسام‌آور، احتکار و دلالی راه‌اندازی شد.
پیش از این، سیستم توزیع خودرو به دلیل نبود شفافیت و نظارت کافی، با مشکلاتی مانند فروش ترجیحی، بازار سیاه و سوءاستفاده واسطه‌ها مواجه بود.
در نتیجه، دولت با هدف ساماندهی این بازار و ایجاد عدالت در توزیع، اقدام به طراحی این سامانه الکترونیکی کرد تا فرآیند عرضه خودرو را تحت کنترل درآورد.
هدف اصلی این سامانه، ایجاد شفافیت، حذف واسطه‌ها و توزیع عادلانه‌تر خودروهای داخلی بین متقاضیان واقعی بود. با راه‌اندازی این سیستم، خریداران می‌توانستند به‌صورت مستقیم و بدون نیاز به پرداخت هزینه‌های اضافی به دلالان، در فرآیند عرضه خودرو مشارکت کنند.
همچنین، این سامانه با ارائه اطلاعات دقیق درباره قیمت‌ها، زمان تحویل و مشخصات فنی خودروها، به کاهش نارضایتی‌های عمومی کمک کرد.
با گذشت زمان، این سامانه تکامل یافت و امکاناتی مانند قرعه‌کشی، نوبت‌دهی و پیگیری مراحل تولید و تحویل خودرو به آن اضافه شد.
اگرچه در ابتدا با چالش‌هایی مانند تاخیر در تحویل خودروها و محدودیت در عرضه مواجه بود، اما به‌مرور به ابزاری موثر برای تنظیم بازار خودرو تبدیل شد. امروزه، این پلتفرم بخشی از راهبرد کلان دولت برای کنترل تورم و بهبود نظام توزیع در صنعت خودرو محسوب می‌شود.
سامانه یکپارچه فروش خودروهای داخلی با همکاری چند نهاد دولتی کلیدی راه‌اندازی و مدیریت می‌شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت به عنوان نهاد اصلی متولی این طرح، مسئولیت سیاست‌گذاری و نظارت بر عملکرد سامانه را بر عهده دارد.
این وزارتخانه با همکاری سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و انجمن سازندگان خودروهای داخلی، فرآیند عرضه و توزیع خودروها را ساماندهی می‌کند.
همچنین، سازمان توسعه تجارت ایران و مرکز ملی شماره گذاری خودروهای کشور در بخش‌های فنی و اجرایی مشارکت دارند تا شفافیت و کارایی سیستم تضمین شود.
نظارت بر این سامانه به صورت چند لایه انجام می‌شود. ستاد تنظیم بازار خودرو زیرمجموعه دولت، بر روند عرضه و قیمت‌گذاری خودروها نظارت می‌کند، در حالی که سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بر انطباق قیمت‌ها با مصوبات دولتی و حقوق خریداران نظارت دارد.
علاوه بر این، دیوان محاسبات کشور و سازمان بازرسی کل کشور نیز به صورت دوره‌ای عملکرد سامانه و نحوه تخصیص خودروها را بررسی می‌کنند تا از هرگونه تخلف یا انحراف از اهداف اولیه جلوگیری شود.
این هماهنگی بین نهادهای مختلف، تلاشی برای ایجاد توازن بین عرضه و تقاضا و کاهش مشکلات تاریخی بازار خودرو در ایران است.
ویژگی‌ها و خدمات سامانه یکپارچه عرضه خودروهای داخلی
پلتفرم یکپارچه فروش خودرو دارای ویژگی‌ها و خدمات خاص جهت برآوردن اهداف تعیین شده است.
ویژگی‌های کلیدی سامانه تخصیص یکپارچه خودرو
از ویژگی‌های کلیدی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) شفافیت و عدالت محوری
– نمایش قیمت‌های مصوب دولتی به همراه جزئیات فنی هر خودرو
– انتشار آمار لحظه‌ای از تعداد متقاضیان و خودروهای موجود
– اعلام عمومی نتایج قرعه‌کشی‌ها با جزئیات کامل
– امکان پیگیری سوابق تمامی مراحل از ثبت‌نام تا تحویل
ب) مکانیزم‌های هوشمند توزیع
– سیستم قرعه‌کشی الکترونیکی با الگوریتم‌های تأییدشده
– نوبت‌دهی خودکار بر اساس اولویت‌های تعیین‌شده
– سهمیه‌بندی کنترل‌شده برای گروه‌های خاص (مثل طرح مادران و جایگزینی خودروهای فرسوده)
– پیش‌بینی تقاضا بر اساس تحلیل داده‌های تاریخی
ج) امنیت و پیشگیری از تخلف
– احراز هویت سه‌مرحله‌ای (شماره ملی، کد پستی، تلفن همراه)
– ثبت دیجیتال تمام تراکنش‌ها با قابلیت رهگیری
– سیستم انطباق‌سنجی برای شناسایی متقاضیان متخلف
– حفاظت از داده‌ها با استانداردهای امنیتی روز
خدمات اصلی سامانه یکپارچه تخصیص خودرو
این سامانه خدمات زیر را به مشتریان و مخاطبان خود عرضه می‌کند:
الف) خدمات به متقاضیان
– ثبت‌نام آنلاین با حداقل نیاز به مراجعه حضوری
– پنل کاربری هوشمند با امکان مشاهده:
– وضعیت درخواست
– موقعیت در صف انتظار
– تاریخ‌های مهم
– سیستم اطلاع‌رسانی خودکار از طریق:
– پیامک
– ایمیل
– اعلان‌های درون‌برنامه‌ای
– پرداخت الکترونیک با درگاه‌های بانکی امن
ب) خدمات ویژه
– ارائه اطلاعات فنی جهت تسهیل انتخاب خودرو
– محاسبه گر اقساط با شرایط مختلف
– پیگیری مراحل تولید برای خودروهای پیش‌فروش
– سیستم رسیدگی به شکایات با پیگیری آنلاین
ج) خدمات مدیریتی
– داشبوردهای تحلیلی برای نهادهای نظارتی
– سیستم گزارش‌دهی پیشرفته با قابلیت:
– خروجی‌های Excel
– نمودارهای تحلیلی
– گزارش‌های دوره‌ای
– پیش‌بینی بازار بر اساس الگوهای تقاضا
مزایای منحصر به فرد راه‌اندازی سامانه تخصیص خودرو داخلی
– کاهش ۹۰ درصدی نیاز به مراجعه حضوری
– حداکثر شفافیت در فرآیند تخصیص
– کاهش قابل توجه فعالیت دلالان
– بهبود ۷۰ درصدی رضایت مشتریان
– بهینه‌سازی زمان تحویل خودروها
چالش‌ها و راهکارها
– چالش: ترافیک سنگین در زمان قرعه‌کشی
راهکار: استفاده از سرورهای ابری مقیاس‌پذیر
– چالش: مشکلات احراز هویت
راهکار: یکپارچه‌سازی با سامانه احراز هویت ملی
– چالش: عدم آشنایی برخی کاربران
راهکار: راهنمای چندرسانه‌ای و پشتیبانی تلفنی
این سامانه با بهره‌گیری از آخرین فناوری‌های روز، تحولی اساسی در نظام توزیع خودروهای داخلی ایجاد کرده و به عنوان الگویی برای سایر کالاهای اساسی در حال توسعه است. با این حال، بهبود مستمر سیستم بر اساس بازخورد کاربران و نیازهای جدید در دستور کار قرار دارد.
فرایند انجام کار در سامانه عرضه خودروهای داخلی
- اطلاع رسانی به عموم
- اطلاعیه، وکالتی نمودن حساب شخصی و مسدود نمودن مبلغ اعلامی به نفع سازمان حمایت در حساب شخصی متقاضی
- ارسال اطلاعات متقاضیان بند (2) به سامانه از طریق وب سرویس توسط بانک‌ها
- ثبت نام متقاضیان (تشکیل پروفایل) و انتخاب اولویت
- بررسی اطلاعات متقاضیان و حذف متقاضیانی که واجد شرایط اعلامی در اطلاعیه نیستند.
- اعلام لیست اولویت مشتریان و حذف متقاضیانی که واجد شرایط اعلامی نیستند.
- امکان ثبت نام متقاضی بر اساس فراخوان خودروساز بر مبنای زمانبندی اعلامی
شرایط ثبت نام در سامانه یکپارچه تخصیص خودرو
شرایط اولیه اعلامی جهت ثبت نام در سامانه یکپارچه شامل موارد زیر است. لازم به ذکر است که برخی از این شرایط ممکن است در عرضه‌های بعدی بازنگری و اصلاح شوند.
- هر کد ملی مجاز به خرید یک دستگاه خودرو از مجموع شرکت‌های خودروسازی است.
2. حداقل سن مجاز متقاضیان خرید خودرو 18 سال است.
3. دارا بودن گواهینامه رانندگی برای متقاضیان خرید خودرو الزامی است.
4. متقاضیانی که طی 48 ماهه گذشته در شرکت‌های ایران خودرو و سایپا و طی 24 ماهه گذشته از سایر شرکت‌های خودروسازی نسبت به ثبت نام و یا صدور فاکتور (تمامی روش‌های فروش سامانه خودروسازان، بورس کالا و …) اقدام نموده‌اند، امکان ثبت نام و خرید خودرو را ندارند.
5. متقاضیانی که دارای پلاک انتظامی فعال هستند، امکان ثبت نام و خرید خودرو را ندارند.
6. انتقال امتیاز و حقوق ناشی از خرید خودرو به اشخاص (حتی به صورت وکالتی) و نیز فروش حواله خودرو به صورت وکالتی ممنوع است.
7. امکان صلح خودروی خریداری شده به غیر وجود ندارد.
8. شرکت‌های خودروسازی موظف‌اند روش‌های بازدارنده برای جلوگیری از انتقال سند حداقل به مدت یک سال، از جمله رهن گرفتن سند خودرو را اتخاذ و اجرا کنند.
9. امکان ثبت نام و خرید خودرو برای اشخاص حقوقی وجود ندارد.
10. در صورتی که در هر یک از مراحل و فرآیند ثبت نام مشخص شود که متقاضی حائز شرایط ثبت نام نمی باشد، ثبت نام وی کان لم یکن تلقی و وجه واریزی (بدون پرداخت سود مشارکت و …) عودت خواهد شد.
11. در صورت بروز هرگونه تاخیر احتمالی در تحویل خودرو برابر ضوابط مندرج در قرارداد، خسارت جبران تاخیر در تحویل مطابق آیین نامه اجرایی قانون حمایت از حقوق مصرف کنندگان خودرو و ابلاغیه‌های مرتبط که متعاقبا از طریق بخشنامه‌های فروش اطلاع‌رسانی می گردد پرداخت خواهد شد.
12. سایر موارد و شرایط بر اساس بخشنامه‌های صادره توسط شرکت‌های خودروسازی و قرارداد منعقده فی مابین با مشتریان خواهد بود.
مراحل ثبت نام در سامانه یکپارچه فروش خودروهای داخلی
ثبت نام در سامانه یکپارچه خرید خودرو به طور کلی دارای سه مرحله به شرح زیر است:
مرحله اول: پیش ثبت نام متقاضیان برای لیست نوبت دهی
مرحله دوم: نوبت دهی و اعلام زمان بندی بازای هر محصول مشخص
مرحله سوم: قطعی نمودن ثبت نام متقاضیان براساس فراخوان خودروساز
